Tancerze wszystkich krajów, łączcie się!

W najbliższą niedzielę (29 kwietnia) obchodzimy Międzynarodowy Dzień Tańca. Jego patronem jest Jean-Georges Noverre. Kto to taki i co się będzie działo?

W 1914 roku Michaił Fokin, jeden z twórców sukcesu Baletów Rosyjskich Sergiusza Diagilewa, choreograf nowatorskich spektakli – „Ognistego ptaka”, „Pietruszki”, „Szeherezady” (wcześniej „Umierającego łabędzia” dla Anny Pawłowej, słynnej primabaleriny carskiego baletu) – w liście do angielskiego dziennika „The Times” wygłosił swoje taneczne credo.

Pisał o konieczności łamania reguł i odrzucania schematów. Był zwolennikiem poszukiwania nowych form adekwatnych do przedstawianego tematu, sprzeciwiał się nadużywaniu konwencjonalnego gestu (pantomimę miały zastąpić aktorskie środki wyrazu), żądał wyrazistości ciała „od stóp do głowy”. Odrzucał wirtuozerię, podkreślał rolę corps de ballet i zasadę syntezy sztuk.

A jednak to nie Fokin (ani żaden inny ze znanych prekursorów tańca współczesnego) został uznany za twórcę nowoczesnego baletu i za patrona tańca – ponad podziałami etnicznymi, politycznymi, społecznymi, geograficznymi. Wcześniej te same uniwersalne myśli wypowiedział Jean-Georges Noverre, o którym piszę w nowej POLITYCE w artykule „Tajemniczy patron”.

Noverre jest autorem wydanych w 1760 roku „Listów o tańcu i o baletach”. Jeden z rękopisów znajduje się w Gabinecie Rycin Uniwersytetu Warszawskiego. To w nich spisał swoje teoretyczne poglądy na sztukę tańca, które jednocześnie wdrażał w życie na wielu scenach świata – w Londynie, Paryżu, Strasburgu, Stuttgarcie, Wiedniu i Mediolanie.

Jean-Georges Noverre

„Taniec czeka na swego geniusza, jest teraz wszędzie zły, gdyż mało kto zdaje sobie sprawę z tego, iż jest on pewnego rodzaju naśladownictwem” – pisał Diderot.

Podobnie uważał Noverre, a w liście do Voltaire’a tak opisał swoje rewolucyjne pomysły: „Od sześciu lat czynię wysiłki, by nadać baletom nową formę, i zrozumiałem, że jest rzeczą możliwą tworzyć poematy taneczne wbrew przesądom, jakie miałem do zwalczenia, by dopiąć swego celu. (…) Moi koledzy, ślepi naśladowcy suchych, istniejących już przed nimi kopii, traktowali mnie jak systematyka. Ci zaś spośród nich, którzy nie umieli czytać ani pisać, ci właśnie bezlitośnie podarli małe dziełko, jakie niedawno wydałem drukiem. Ich zmowa i ich wrzaski nie zraziły mnie wszakże; zerwałem więzy ciasnych reguł szkolnych, zarzuciłem symetryczne figury, z mechanicznymi ruchami rąk i nóg złączyłem porywy duszy i różnorodny wyraz twarzy. Znosząc maski, zwróciłem się ku jak najbardziej prawdziwym kostiumom. (…) Natura zaś, którą wziąłem sobie za wzór i przewodnika, dostarczyła mi środków; kazały one przemówić tańcowi, wyrażać wszystkie namiętności i uczyniły zeń sztukę naśladowczą, porywającą zarówno serce, jak i umysł”.

Johann Georg Platze. Scena taneczna w pałacowym wnętrzu

Noverre zmarł 19 października 1810 roku. Uznania nie doczekał się tylko w Operze Paryskiej (więcej o tym we wspomnianym wyżej artykule), ale jak napisała Tacjanna Wysocka w „Dziejach baletu”, w ostatnich latach życia „o nic już nie walczy, ma niezachwianą świadomość dokonanego dzieła”.

Teraz przesłania – czym jest taniec i jaką odgrywa rolę w kulturze – co roku wygłaszają inni tancerze bądź choreografowie. W 2018 roku są to artyści z Burkina Faso, Libanu, Chin, Izraela i Kuby. Treść przesłań jest już dostępna na stronie Międzynarodowego Dnia Tańca.

A co się będzie działo?

W Operze Bałtyckiej w Gdańsku odbędzie się gala baletowa „L’Univers de la danse”. Wystąpią zespół baletu Opery Bałtyckiej oraz uczniowie Ogólnokształcącej Szkoły Baletowej im. Janiny Jarzynówny-Sobczak w choreografiach specjalnie przygotowanych na tę okazję przez kierownictwo baletu: Wojciecha Warszawskiego i Izabelę Sokołowską-Boulton oraz Françoisa Mauduit.

W Polskim Teatrze Tańca w Poznaniu będzie można przyjrzeć się audycji (m.in. lekcji tańca klasycznego, tańca współczesnego, improwizacji) dla artystów – tancerzy na staż w sezonie 2018/19, obejrzeć spektakl „Gorycz” w reżyserii i choreografii Kai Kołodziejczyk, zrobić sobie zdjęcie w kostiumie lub z rekwizytem ze spektaklu Polskiego Teatru Tańca.

W Mezzo Live HD zachęcam do obejrzenia „Naharin’s Virus” w choreografii Ohada Naharina (jest autorem jednego z tegorocznych przesłań) i w wykonaniu Batsheva Dance Company.

Teatr Wielki w Łodzi zaprasza na galę baletową „Od romantyzmu do współczesności”. Program składa się z dwóch części. W pierwszej zaprezentowane zostaną fragmenty klasycznych baletów takich jak „Esmeralda”, „Sylfida”, „Korsarz”, „Jezioro łabędzie”. Druga będzie bardziej współczesna.

Zamierzam ten dzień spędzić właśnie w Łodzi. Więc wkrótce zamieszczę relację…